The etymology of common geological terms

-

Q. - What do you get when you cross a geologist by profession and an etymologist by fascination?

A. - The author of this blog post.

I'm a Teaching Assistant (TA) this semester for a course on Sedimentology and Stratigraphy being offered at the Department of Earth Sciences, IIT Kanpur. It's a great opportunity to revise a subject that I was previously only average at, and to explore nooks and crannies in the syllabus that I could not previously devote much time to. One gem of my contemplation has been the exploring of word roots of some common terms.

A short note on the etymology of common geological terms

SEDIMENT

Sediment comes from the root "sed" which essentially means "to sit". Sediment is quite literally the stuff that sits/sinks or settles down from a liquid. What is interesting to note is that sedative is also derived from the same word root; it's something that calms you and makes you sit down. And when you're complaining of the sedentary lifestyle most of us lead nowadays, you're invoking the same word root. A sederunt is a sitting where (Scottish?) people convene, a session being a more common example. When an authority supersedes something, they're sitting on top of something (an order / an appeal?). Sedan and saddle also emanate from the same word root, and so does reside (if you're a resident of a country, that's where you sit down or dwell).

Things get really interesting when one mixes roots, for example -- preside is derived from "prae" (before) and "sed" (sit). A president quite literally sits before a group of people and superintends them. A cathedral is a bishop's chair (and "kata" means down, which I guess means a cathedral was a place where wisdom was passed downwards from the heavens above to the common man). An assiduous person is continually sitting, working hard. And an insidious person is sitting in, lying in wait to trap you.

Did you ever think a word as benign and trivial as "sediment" could have so many cousins? ๐Ÿ˜Š

TRANSGRESSION

Geologists use transgression to denote a rise in sea level and a landward movement of the shoreline. It derives from "trans" that means across / beyond, and "gressus" (from "gradi") that mean to walk. The sea quite literally walks across the existing shoreline, and in the process, shifts the shoreline.

"Trans" has various other interesting manifestations, as in transformation (a change across different forms) or transfer (a movement across places). In non-technical English, a transgression is also a crime, an event when someone crosses the boundary of the law. A transect ("trans" + "secare"=cut) cuts across something, a transient phenomenon crosses over time very quickly. The same root gives us trajectory (throw across), transmission (send across), translucence (shine across) and transmigration (wander across). Translation is carrying text across languages, and transliteration is carrying it across alphabets (letters). A transgender is someone whose personal identity crosses the gender line. Traditions are handed down across generations. Going one step forward, an avatar crosses over from the heavens to the Earth.

REGRESSION

The sister-phenomenon of regression, is derived from "re" (back) and "gradi" (to step / walk). To geologists, it is a withdrawal of the sea. A centrigrade is a hundred steps, a graduate is someone who stepped forward and an ingredient steps into the recipe. Depending on your mood, you could also aggress (step towards), congress (step / come together), digress (step away), egress (step out), ingress (step in), progress (step forward), retrogress (step backward) or transgress.

And all of it relates to the same as the stepping-back of the sea !

-----

If you like such posts, consider subscribing to my mailing list. I'll drop off the blog posts right at your inbox-doorstep. ❤️

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

What is a monsoon?

-
Image
Note: This post is written primarily for an Indian audience. - - - What leads to a strong or a weak monsoon? What will happen to the monsoon as the world warms? What happens to the monsoon in an El Niรฑo year? -- These are popular and practical questions that the reader has probably heard, read or thought about. This post has no answers for any of these questions, but instead focuses on a more foundational and theoretical question -- What is a monsoon? Easy! Monsoon means the rainy season, right? This first order approximation is generally accepted as universal truth, since it works for a large part of the country. People equate monsoon with rains, especially summer rains. But what about winter rains? They are usually labelled as "post monsoon", and anything else can be put under "pre-monsoon". If you're a bit more nuanced, you may even label some non-summer rains as "non-monsoon". But the general discussion around rains in India tends to revolve around
Read more

เคนिเคฎाเคšเคฒ เค•ी เค†เคชเคฆा เค”เคฐ เคจाเค—เคฐिเค•ों เคธे เค†เค—्เคฐเคน

-
Image
เคนिเคฎाเคšเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคธे เคเค• เค•े เคฌाเคฆ เคเค• เคญเคฏाเคตเคน เคตिเคกीเค“ เค”เคฐ เคคเคธ्เคตीเคฐें เคธाเคฎเคจे เค† เคฐเคนी เคนैं। เคญाเคฐी เคฌाเคฐिเคถ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•เคˆ เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฌाเคข़ เคœैเคธे เคนाเคฒाเคค เคนैं। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคนिเคฎाเคšเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค”เคฐ เคชूเคฐे เคฆेเคถ เค•े เคจाเค—เคฐिเค•ों เคธे เค†เค—्เคฐเคน เคนै เค•ि เคตे เค‡เคจ เคšाเคฐ เคœ़เคฐूเคฐी เคฌाเคคों เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•เคฐें :   (เฅง) เคฌाเคข़ เค•्เคทेเคค्เคฐीเค•เคฐเคฃ เคฎें เคขीเคฒ เคฆेเคจा เค†เคชเคฆाเค“ं เค•ो เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ เคฆेเคจे เคœैเคธे เคนै เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เคตिเคถेเคทเคœ्เคžों เคฆ्เคตाเคฐा เคฏे เคฌाเคค เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เค‰เค ाเคฏी เคœा เคšुเค•ी เคนै, เคชเคฐ เคซिเคฐ เคญी เคจเคœ़เคฐ-เค…เคจ्เคฆाเคœ़ เค•เคฐी เคœाเคคी เคนै। เคนเคฐ เคจเคฆी เค•ा เคเค• เคฌाเคข़-เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคจा เคœोเค–िเคฎ เค•ी เคฌाเคค เคนै। เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเคข़ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคจे เค•ी เค…เคจुเคฎเคคि เคฆेเคจा เค‰เคšिเคค เคจเคนीं เคนै। เคฏे เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เคจเคนीं เคนोเคจा เคšाเคนिเค, เคฌเคฒ्เค•ि เคฏे เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เคนोเคจा เคšाเคนिเค เค•ी เคจเคฆिเคฏों เค•े เคฌाเคข़ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค•ोเคˆ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคจा เคนो, เค–़ाเคธ เค•เคฐ เค•ोเคˆ เคญी เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคคो เค•़เคคเคˆ เคจा เคนो। เคฌाเคข़ เค•्เคทेเคค्เคฐीเค•เคฐเคฃ เคธे เค•เคˆ เคฒोเค— เคชเคนเคฒे เคธे เคตाเค•़िเคซ़ เคนोंเค—े। เคฏे เคธिเคฐ्เคซ़ เคชเคนाเคก़ी เค‡เคฒाเค•़ों เคฎें เคนी เคจเคนीं, เคชूเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคœ़เคฐूเคฐी เคนी। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค”เคฐ เคœाเคจเคจे เค•े เคฒिเค เคฏे เคฒेเค– เคชเคข़ें (เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เคฎें)। เคฏे เคŸ्เคตीเคŸ เคญी เคœ़เคฐूเคฐ เคฆेเค–ें: เคญूเคตिเคœ्เคžाเคจ เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เคจे เคฎเคจाเคฒी เค•े เคเค• เคตिเคกीเค“ เคฎें เคขेเคฐ เคนोเคคी เคนुเคˆ เคฐोเคก เค•ो &qu
Read more

Albedo, and why you should care about it

-
Image
I'm a big fan of albedo . I think this concept is very relevant to the climate system, especially to modern climate change. So this is my attempt to familiarize the reader with this concept and show its practical applicability. What is albedo? In simple terms, it is the ability of a surface to reflect sunlight. A surface with high albedo reflects more sunlight, a surface with low albedo reflects less sunlight. Source There are more general terms, such as reflectance, which are used in other sciences. For the sake of climate, we are primarily interested in sunlight. Albedo values lie between 0-1. The overall, average albedo of the Earth is 0.30. This means that 30% of sunlight is reflected back. The rest is absorbed and radiated as heat. Greenhouse gases tend to trap the radiated heat. In the context of a warming planet, it might have been more comfortable if the Earth's albedo was higher. A higher albedo would mean lesser sunlight would be absorbed, lesser heat would be radiate
Read more